| Φωτογραφίες: Νίκος Χατζηιακώβου |
Δύο γραφικά χωριά της Βόρειας Σάμου, τους Βουρλιώτες και τους Μανωλάτες, φωτογράφισε πρόσφατα από ψηλά ο Νίκος Χατζηιακώβου χρησιμοποιώντας μια κάμερα τύπου "GoPro Hero 4" πάνω σε μη επανδρωμένο ελικόπτερο (drone).
Ο γνωστός Σαμιώτης ερασιτέχνης φωτογράφος αποτύπωσε στο φακό του με μοναδικό τρόπο την απαράμιλλη ομορφιά αυτών των δύο γειτονικών ορεινών χωριών!
Δείτε τις φωτογραφίες!
Στην περιοχή Βουρλιωτών υπάρχουν και άλλα κάστρα. Ονομαστό ήταν το κάστρο της Λουλούδας για τον θρύλο που συνδέεται μαζί του. Το όνομά του όμως κατά τον Νικ. Ζαφειρίου ήταν Λαλούδα που σημαίνει ακριβώς κάστρο, από την αρχαιοελληνική λέξη λάας = λίθος. Η τελευταία οχύρωση τοποθετείται στα μεσοβυζαντινά χρόνια. Βόρεια του χωριού σε λόφο πάνω από την ακτή σώζονται ερείπια κάστρου, γνωστού ως κάστρου του Προφήτη Ηλία που θωρείται επίσης βυζαντινό ή μεσοβυζαντινό.
Αποικία των Βουρλιωτών υπήρξε ο οικισμός Αγιογδύτες που βρίσκεται πάνω από το Κοκκάρι, εγκαταλελειμμένος σήμερα. Επίσης επίνειο των Βουρλιωτών θεωρείται ο οικισμός Αυλάκια, όπου στην περίοδο της ηγεμονίας λειτουργούσε τελωνείο και λιμενικός σταθμός. Από το μικρό λιμανάκι των Αυλακιών ξεκινούσαν πλοία για την Ανατολή. Από το σημείο αυτό στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής διέφυγαν πολλοί Σαμιώτες, πέρασαν στην Τουρκία και κατέληξαν πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή. Βόρεια του χωριού απλώνεται ο μικρός αλλά πολύ εύφορος κάμπος των Βουρλιωτών όπου προς την πλευρά του Αγίου Κωνσταντίνου κτίσθηκαν μεγάλες αποθήκες κρασιών για την εξυπηρέτηση του οινεμπορίου της περιοχής που ήκμαζε πολύ προπολεμικά μέχρι την ίδρυση της ένωσης οινοποιητικών συνεταιρισμών.
Δίπλα στον οικισμό Αυλακιών υπάρχει μια από τις ωραιότερες και πιο καθαρές παραλίες της Σάμου, η παραλία Τσάμπου ή Βελέντζα, όπως λεγόταν παλιότερα.
Οι κάτοικοι των Βουρλιωτών ιδιαίτερα φιλόπονοι και εργατικοί δεν αρκέστηκαν να καλλιεργήσουν μόνον ολόκληρο τον κάμπο που απλώνεται από τη θάλασσα μέχρι τους πρόποδες του βουνού, αλλά και όλες τις πλαγιές που υψώνονται μέχρι τις βραχώδεις περιοχές του Λαζάρου και του Καρβούνη.
Κοντά στους Μανωλάτες υπήρχαν παλιότερα και οι εγκαταλελειμμένοι σήμερα συνοικισμοί Γεωργάτες, Αγγελήδες, Μαργαρίτες, Σκοπελίτες, Καραμανόληδες που είχαν λάβει την ονομασία τους από τα ονόματα των οικιστών τους ή των οικογενειών που τους κατοικούσαν. Σε ορισμένους από αυτούς όπως π.χ. στους Μαργαρίτες σώζονται ερείπια σπιτιών, δρόμοι και η εκκλησία του οικισμού προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου με λαϊκές τοιχογραφίες και όμορφες εικόνες.
Όσον αφορά το όνομα του χωριού ο Επ. Σταματιάδης αναφέρει ότι ονομάστηκαν έτσι «από κάποιον Μανόλη που εγκαταστάθηκε εκεί το 1794». Ωστόσο η κατάληξη φαίνεται επτανησιακή. Μήπως είναι κεφαλονίτικη; αναρωτιέται ο Νικόλαος Δημητρίου στα Λαογραφικά του.
Ο πληθυσμός των Μανωλατών από την πρώτη μέχρι την τελευταία απογραφή παρουσιάζει διακυμάνσεις όπως και στα άλλα χωριά, αλλά έχει διατηρηθεί σε καλύτερη κατάσταση από τα άλλα, διότι παρά το ορεινό του εδάφους οι Μανωλάτες είναι από τα πιο αγαπημένα χωριά των περιηγητών και των τουριστών.
Στην απογραφή του 1828 είχαν 188 κατοίκους που έφτασαν στα τέλη της ηγεμονίας τους 426 κατοίκους (απογραφή του 1913)Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται το 1928 με 485 κατοίκους, το 1940 με 469 κατοίκους, ενώ μετά τον πόλεμο αρχίζει κι εδώ η μείωση: έτσι το 1951 αριθμούν 395, το 1961 375 και στην απογραφή του 2001 137 κατοίκους.
Οι κάτοικοι των Μανωλατών ασχολούνται με τη γεωργία κυρίως αλλά και με τον τουρισμό. Αρκετοί ξένοι έχουν αγοράσει ή ενοικιάζουν σπίτια και διαμένουν στο χωριό για μεγάλο χρονικό διάστημα στη διάρκεια του έτους. Στην περιοχή καλλιεργούνται αμπέλια, ελιές, μηλιές καρυδιές, κερασιές, καστανιές και άλλα. Το έδαφος, παρά τον ορεινό χαρακτήρα του είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρο.
Στο χωριό έχουν διατηρηθεί παλιά γραφικά σπίτια, πλακόστρωτοι δρόμοι και μια μαρμάρινη κρήνη με τρεχούμενο νερό. Το δημοτικό σχολείο έχει παύσει να λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια.
Η ενοριακή εκκλησία του χωριού προς τιμήν της Ζωοδόχου Πηγή πανηγυρίζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου, οπότε γίνεται και το μεγάλο πανηγύρι του χωριού. Επίσης και στα πολλά μικρά εξωκλήσια που είναι γύρω από τους Μανωλάτες τελούνται μικρά πανηγύρια με σπουδαιότερο αυτό της Μεσοπεντηκοστής στο ομώνυμο παλιό εξωκλήσι στο βουνό πάνω από το χωριό.
Βουρλιώτες Σάμου:
Μανωλάτες Σάμου:
Πληροφορίες για τα δύο χωριά
Βουρλιώτες (πηγή)
Η κωμόπολη των Βουρλιωτών έχει κτισθεί σε πολύ ωραία τοποθεσία, «δυσμικώς του Κοκκαρίου επί όρους όπερ είναι κλάδος του Αμπέλου εις ύψος 360 μέτρων από της θαλάσσης», σύμφωνα με τον ιστορικό Επαμ. Σταματιάδη, ο οποίος τοποθετεί την ίδρυση του χωριού «προ 270 ετών» από την εποχή που έγραψε την ιστορία του δηλαδή περίπου το 1615-16. Ωστόσο, το χωριό αναφέρεται σε οθωμανικά έγγραφα από το 1601, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι το χωριό υπήρχε ήδη από τα τέλη του 16ου αιώνα. Μικρό χωριό στην αρχή εξελίχθηκε σε κεφαλοχώρι που ήδη από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι σήμερα δεσπόζει στη βόρεια πλευρά της Σάμου.
Στα οθωμανικά κατάστιχα το χωριό καταγράφεται ως Urla, δηλώνοντας πολύ εύγλωττα τον τόπο προέλευσης των κατοίκων του από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Στις αρχές του 17ου αιώνα οι Βουρλιώτες σε μέγεθος πληθυσμού ήταν χωριό περίπου όσο και ο Πύργος αλλά μικρότερο απ’ ό,τι ο Πλάτανος και οι Μύλοι. Στα 1677 οι Βουρλιώτες είχαν 400 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 1828 που διενήργησε ο Έκτακτος Επίτροπος Ανατολικών Σποράδων Ιωάννης Κωλέτης 1431 κατοίκους. Αυτός ο πληθυσμός παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα ολόκληρο τον 19ο αιώνα και στο πρώτο ήμισυ του 20ού μέχρι το 1951 (1309 κάτοικοι) με μικρή άνοδο προπολεμικά λόγω των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Από τότε και μετά παρουσιάζεται και στους Βουρλιώτες μείωση πληθυσμού, όπως και στα άλλα χωριά της Σάμου, για να φτάσει στην τελευταία απογραφή του 2001 τους 602 κατοίκους.
Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι οικιστές κατοίκησαν αρχικά στο Παλαιοχώρι όπου υπήρχαν ερείπια παλαιότερου οικισμού και στη συνέχεια ίδρυσαν το χωριό σε υψηλότερη τοποθεσία. Στο Παλιοχώρι σώζονται οι εκκλησίες της Οσίας Ματρώνης και της Αγίας Πελαγίας με πολύ όμορφη αρχιτεκτονική και καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες. Ο μικρός ναός της Οσίας Ματρώνης πιθανόν να δηλώνει εγκατάσταση στην περιοχή αυτή και κάποιων απογόνων Σαμίων που είχαν μεταναστεύσει στη Χίο, απ’ όπου καταγόταν η οσία. Κοντά στο Παλιοχώρι σε πανέμορφη τοποθεσία κάτω από τους Βουρλιώτες υπάρχει η πηγή Πνακά, φημισμένη για τα πλούσια και δροσερά νερά της. Νοτιοανατολικά σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας του Βροντά, που θεωρείται το παλιότερο μοναστήρι της Σάμου, χτισμένο στις αρχές του εποικισμού του νησιού, από τους αδελφούς Ιάκωβο και Μακάριο, πάνω ή κοντά στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού. Άλλωστε κοντά στη Βροντιανή υπάρχει τοποθεσία που ονομάζεται μέχρι σήμερα Παλιομονάστηρο.
Στα οθωμανικά κατάστιχα το χωριό καταγράφεται ως Urla, δηλώνοντας πολύ εύγλωττα τον τόπο προέλευσης των κατοίκων του από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Στις αρχές του 17ου αιώνα οι Βουρλιώτες σε μέγεθος πληθυσμού ήταν χωριό περίπου όσο και ο Πύργος αλλά μικρότερο απ’ ό,τι ο Πλάτανος και οι Μύλοι. Στα 1677 οι Βουρλιώτες είχαν 400 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 1828 που διενήργησε ο Έκτακτος Επίτροπος Ανατολικών Σποράδων Ιωάννης Κωλέτης 1431 κατοίκους. Αυτός ο πληθυσμός παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα ολόκληρο τον 19ο αιώνα και στο πρώτο ήμισυ του 20ού μέχρι το 1951 (1309 κάτοικοι) με μικρή άνοδο προπολεμικά λόγω των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Από τότε και μετά παρουσιάζεται και στους Βουρλιώτες μείωση πληθυσμού, όπως και στα άλλα χωριά της Σάμου, για να φτάσει στην τελευταία απογραφή του 2001 τους 602 κατοίκους.
Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι οικιστές κατοίκησαν αρχικά στο Παλαιοχώρι όπου υπήρχαν ερείπια παλαιότερου οικισμού και στη συνέχεια ίδρυσαν το χωριό σε υψηλότερη τοποθεσία. Στο Παλιοχώρι σώζονται οι εκκλησίες της Οσίας Ματρώνης και της Αγίας Πελαγίας με πολύ όμορφη αρχιτεκτονική και καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες. Ο μικρός ναός της Οσίας Ματρώνης πιθανόν να δηλώνει εγκατάσταση στην περιοχή αυτή και κάποιων απογόνων Σαμίων που είχαν μεταναστεύσει στη Χίο, απ’ όπου καταγόταν η οσία. Κοντά στο Παλιοχώρι σε πανέμορφη τοποθεσία κάτω από τους Βουρλιώτες υπάρχει η πηγή Πνακά, φημισμένη για τα πλούσια και δροσερά νερά της. Νοτιοανατολικά σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας του Βροντά, που θεωρείται το παλιότερο μοναστήρι της Σάμου, χτισμένο στις αρχές του εποικισμού του νησιού, από τους αδελφούς Ιάκωβο και Μακάριο, πάνω ή κοντά στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού. Άλλωστε κοντά στη Βροντιανή υπάρχει τοποθεσία που ονομάζεται μέχρι σήμερα Παλιομονάστηρο.
Η ύπαρξη του μοναστηριού ασκούσε και ασκεί μέχρι σήμερα μεγάλη επίδραση στο χωριό. Μία από τις ενοριακές εκκλησίες των Βουρλιωτών ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (έτος κτίσεως 1703) ήταν μετόχι της Βροντιανής. Το σπουδαιότερο πανηγύρι των Βουρλιωτών μέχρι σήμερα είναι αυτό της Παναγίας της Βροντιανής στις 8 Σεπτεμβρίου, πανσαμιακής εμβέλειας.
Πάνω από το μοναστήρι της Βροντιανής υψώνεται το βουνό Λάζαρος (ύψος 1037 μέτρα), όπου σώζονται ερείπια κτιρίων και κάστρου. Σύμφωνα με μια εκδοχή το όνομα του βουνού προέρχεται από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου που υπήρχε στον οχυρωμένο εκεί οικισμό. Οι οχυρώσεις του κάστρου του Λαζάρου υπολογίζεται ότι κτίσθηκαν τον 7ο αιώνα για να αντιμετωπισθούν οι αραβικές επιδρομές.
Πάνω από το μοναστήρι της Βροντιανής υψώνεται το βουνό Λάζαρος (ύψος 1037 μέτρα), όπου σώζονται ερείπια κτιρίων και κάστρου. Σύμφωνα με μια εκδοχή το όνομα του βουνού προέρχεται από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου που υπήρχε στον οχυρωμένο εκεί οικισμό. Οι οχυρώσεις του κάστρου του Λαζάρου υπολογίζεται ότι κτίσθηκαν τον 7ο αιώνα για να αντιμετωπισθούν οι αραβικές επιδρομές.
Στην περιοχή Βουρλιωτών υπάρχουν και άλλα κάστρα. Ονομαστό ήταν το κάστρο της Λουλούδας για τον θρύλο που συνδέεται μαζί του. Το όνομά του όμως κατά τον Νικ. Ζαφειρίου ήταν Λαλούδα που σημαίνει ακριβώς κάστρο, από την αρχαιοελληνική λέξη λάας = λίθος. Η τελευταία οχύρωση τοποθετείται στα μεσοβυζαντινά χρόνια. Βόρεια του χωριού σε λόφο πάνω από την ακτή σώζονται ερείπια κάστρου, γνωστού ως κάστρου του Προφήτη Ηλία που θωρείται επίσης βυζαντινό ή μεσοβυζαντινό.
Αποικία των Βουρλιωτών υπήρξε ο οικισμός Αγιογδύτες που βρίσκεται πάνω από το Κοκκάρι, εγκαταλελειμμένος σήμερα. Επίσης επίνειο των Βουρλιωτών θεωρείται ο οικισμός Αυλάκια, όπου στην περίοδο της ηγεμονίας λειτουργούσε τελωνείο και λιμενικός σταθμός. Από το μικρό λιμανάκι των Αυλακιών ξεκινούσαν πλοία για την Ανατολή. Από το σημείο αυτό στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής διέφυγαν πολλοί Σαμιώτες, πέρασαν στην Τουρκία και κατέληξαν πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή. Βόρεια του χωριού απλώνεται ο μικρός αλλά πολύ εύφορος κάμπος των Βουρλιωτών όπου προς την πλευρά του Αγίου Κωνσταντίνου κτίσθηκαν μεγάλες αποθήκες κρασιών για την εξυπηρέτηση του οινεμπορίου της περιοχής που ήκμαζε πολύ προπολεμικά μέχρι την ίδρυση της ένωσης οινοποιητικών συνεταιρισμών.
Δίπλα στον οικισμό Αυλακιών υπάρχει μια από τις ωραιότερες και πιο καθαρές παραλίες της Σάμου, η παραλία Τσάμπου ή Βελέντζα, όπως λεγόταν παλιότερα.
Οι κάτοικοι των Βουρλιωτών ιδιαίτερα φιλόπονοι και εργατικοί δεν αρκέστηκαν να καλλιεργήσουν μόνον ολόκληρο τον κάμπο που απλώνεται από τη θάλασσα μέχρι τους πρόποδες του βουνού, αλλά και όλες τις πλαγιές που υψώνονται μέχρι τις βραχώδεις περιοχές του Λαζάρου και του Καρβούνη.
Μανωλάτες (πηγή)
Οι Μανωλάτες βρίσκονται νότια - νοτιοανατολικά του Αγίου Κωνσταντίνου σε ορεινή περιοχή, σχεδόν στο ίδιο υψόμετρο με τους Βουρλιώτες, Σταυρινήδες και την Άμπελο. Παλιότερα ανήκαν στο δήμο Εξ Γειτονιών, αλλά μετά την ένωση της Σάμου αποτέλεσαν ξεχωριστή κοινότητα. Ένας ελικοειδής αμαξιτός δρόμος συνδέει τον Άγιο Κωνσταντίνο με τους Μανωλάτες περνώντας από τις πιο όμορφες τοποθεσίες της περιοχής, τα Πλατανάκια, Βαλιοντάτες, Αηδόνια, με πλούσια βλάστηση από πλατάνια, αριούς και άλλα δένδρα και με υπέροχη θέα προς τη θάλασσα καθώς ανεβαίνει κανείς προς το χωριό.
Κοντά στους Μανωλάτες υπήρχαν παλιότερα και οι εγκαταλελειμμένοι σήμερα συνοικισμοί Γεωργάτες, Αγγελήδες, Μαργαρίτες, Σκοπελίτες, Καραμανόληδες που είχαν λάβει την ονομασία τους από τα ονόματα των οικιστών τους ή των οικογενειών που τους κατοικούσαν. Σε ορισμένους από αυτούς όπως π.χ. στους Μαργαρίτες σώζονται ερείπια σπιτιών, δρόμοι και η εκκλησία του οικισμού προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου με λαϊκές τοιχογραφίες και όμορφες εικόνες.
Όσον αφορά το όνομα του χωριού ο Επ. Σταματιάδης αναφέρει ότι ονομάστηκαν έτσι «από κάποιον Μανόλη που εγκαταστάθηκε εκεί το 1794». Ωστόσο η κατάληξη φαίνεται επτανησιακή. Μήπως είναι κεφαλονίτικη; αναρωτιέται ο Νικόλαος Δημητρίου στα Λαογραφικά του.
Ο πληθυσμός των Μανωλατών από την πρώτη μέχρι την τελευταία απογραφή παρουσιάζει διακυμάνσεις όπως και στα άλλα χωριά, αλλά έχει διατηρηθεί σε καλύτερη κατάσταση από τα άλλα, διότι παρά το ορεινό του εδάφους οι Μανωλάτες είναι από τα πιο αγαπημένα χωριά των περιηγητών και των τουριστών.
Στην απογραφή του 1828 είχαν 188 κατοίκους που έφτασαν στα τέλη της ηγεμονίας τους 426 κατοίκους (απογραφή του 1913)Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται το 1928 με 485 κατοίκους, το 1940 με 469 κατοίκους, ενώ μετά τον πόλεμο αρχίζει κι εδώ η μείωση: έτσι το 1951 αριθμούν 395, το 1961 375 και στην απογραφή του 2001 137 κατοίκους.
Οι κάτοικοι των Μανωλατών ασχολούνται με τη γεωργία κυρίως αλλά και με τον τουρισμό. Αρκετοί ξένοι έχουν αγοράσει ή ενοικιάζουν σπίτια και διαμένουν στο χωριό για μεγάλο χρονικό διάστημα στη διάρκεια του έτους. Στην περιοχή καλλιεργούνται αμπέλια, ελιές, μηλιές καρυδιές, κερασιές, καστανιές και άλλα. Το έδαφος, παρά τον ορεινό χαρακτήρα του είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρο.
Στο χωριό έχουν διατηρηθεί παλιά γραφικά σπίτια, πλακόστρωτοι δρόμοι και μια μαρμάρινη κρήνη με τρεχούμενο νερό. Το δημοτικό σχολείο έχει παύσει να λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια.
Η ενοριακή εκκλησία του χωριού προς τιμήν της Ζωοδόχου Πηγή πανηγυρίζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου, οπότε γίνεται και το μεγάλο πανηγύρι του χωριού. Επίσης και στα πολλά μικρά εξωκλήσια που είναι γύρω από τους Μανωλάτες τελούνται μικρά πανηγύρια με σπουδαιότερο αυτό της Μεσοπεντηκοστής στο ομώνυμο παλιό εξωκλήσι στο βουνό πάνω από το χωριό.
Φωτογραφίες: Νίκος Χατζηιακώβου
Πηγή πληροφοριών για τα δύο χωριά: Επίσημος Ιστοτόπος του Δήμου Σάμου
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου