ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ: Η εκδρομή της Ένωσης Μικρασιατών Σάμου στην Καππαδοκία!

Το αρχοντικό του Ρίζου στη Σινασό της Καππαδοκίας ήταν ένα από τα μέρη που επισκέφτηκαν τα μέλη της Ένωσης Μικρασιατών Σάμου.

Εκδρομή στην Καππαδοκία πραγματοποίησε πριν από λίγες μέρες η Ένωση Μικρασιατών Σάμου.

Όπως αναφέρει η Άννα Ψαρρά, μέλος της Ένωσης που συμμετείχε στην εκδρομή, "Το ταξίδι μας αυτό είχε σκοπό να γνωρίσουμε από κοντά ένα ιστορικό κομμάτι της Μικράς Ασίας που είναι η ευρύτερη περιοχή της Αγιοτόκου Καππαδοκίας, στο οποίο έζησαν Ελληνοχριστιανικές κοινότητες εκατοντάδες χρόνια πριν καθώς και άλλοι λαοί που άφησαν το στίγμα της ιστορίας και του πολιτισμού τους. Αρκετά μέλη του συλλόγου μας που ζουν στη Σάμο έχουν καταγωγή από την Καππαδοκία και οι πρόγονοί τους εγκαταστάθηκαν στο νησί την περίοδο από το 1914 έως το 1924. Η παρακάτω περιγραφή ενός τμήματος της προσκυνηματικής μας εκδρομής αναφέρεται στις επισκέψεις στη Σινασό και στη Καισάρεια.

Τρίτη 24-10-2017: Ξενάγηση στην πανέμορφη πόλη, και μοναδική από κάθε πλευρά Σινασό. Μια περιοχή που «μεταφέρει» στη διάρκεια των αιώνων μια ασύγκριτη αρχιτεκτονική κληρονομιά των ιδιαίτερα εύπορων εμπόρων της περιοχής. Διασχίσαμε, την κεντρική πλατεία, επισκεφτήκαμε και θαυμάσαμε το αρχοντικό του Ρίζου, ένα δείγμα αρχιτεκτονικής των σπιτιών των σπουδαίων κατοικιών της εποχής. Γευτήκαμε σταφύλι από αμπελάκι της περιοχής που με ευγένεια μας πρόσφεραν ένα ζευγάρι ηλικιωμένων κατοίκων της γειτονιάς.

Η κωμόπολη Σινασός (σήμερα Μουσταφα-πασά) ήταν ένα από τα 4-5 ελληνόφωνα χωριά της Καππαδοκίας και οι κάτοικοι της ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι με υψηλό θρησκευτικό συναίσθημα αλλά και με ισχυρό εθνικό φρόνημα από την ελληνική καταγωγή τους. Ο πληθυσμός της πριν από την Ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας-Τουρκίας, το 1924, ανερχόταν σε περίπου 3.000 Έλληνες και 500 Τούρκους.

Το όνομά της, κατά την επικρατέστερη άποψη, το πήρε από τις λέξεις ΣΙΝ που στα σημιτικά σημαίνει ήλιος και το τελικό -ΑΣΣΟΣ, ενδεικτική κατάληξη τοπωνυμιών και κυρίως πόλεων όπως πχ. Μαμασσός, Αλικαρνασσός, Παρνασσός κλπ. Δηλαδή, Σινασός = Ηλιούπολη.

Σχετικά με το ιστορικό παρελθόν της Σινασού υπάρχουν λιγοστά τεκμηριωμένα στοιχεία. Η παλαιότερη αναφορά για τη Σινασό βρίσκεται σ’ ένα οθωμανικό κατάστιχο του 1476. Από μεταγενέστερες πηγές γνωρίζουμε ότι από το 1769 την διοίκηση της κοινότητας ασκούσε η Δημογεροντία της οποίας τα μέλη εκλέγοντο κάθε χρόνο με το πλειοψηφικό σύστημα, είχε δε πολλές αρμοδιότητες, αφού έκανε μέχρι και χρέη Ειρηνοδικείου. Υπήρχε δηλαδή ένα είδος αυτονομίας. Η Δημογεροντία εξέδιδε και Κανονισμούς για διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες των Σινασιτών, όπως για τη βάπτιση, για τον αρραβώνα, για το γάμο, για τα πανηγύρια, για τα σχολεία, κ.λ.π. μια εσωτερική νομοθεσία δηλαδή.

Κατά το 19ο αι., ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν στη Σινασό η ελληνική παιδεία, καθώς λειτουργούσαν Νηπιαγωγείο, Παρθεναγωγείο του οποίου η ανέγερση έγινε το 1874 και Αρρεναγωγείο, με δασκάλες και δασκάλους επί το πλείστον από την Αθήνα. Το Αρρεναγωγείο συστήθηκε το 1821 με σιγίλιο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, δύο μήνες πριν τον απαγχονισμό του. Ήταν οκτατάξιο, όπως και το Παρθεναγωγείο.

Στη Σινασό μιλούσαν άπταιστα την ελληνική γλώσσα όπως ακριβώς και στην Ελλάδα, μάθαιναν την Τουρκική ως δεύτερη γλώσσα, η δε εκπαίδευση ήταν δωρεάν και υποχρεωτική για όλους. Στην κωμόπολη υπήρχαν δύο ενοριακοί ναοί, (Αγ.Κωνσταντίνου & Ελένης, και των Αγ.Ταξιαρχών), το Μοναστήρι του Προστάτη της Σινασού, Αγ.Νικολάου, που ήταν σε τριώροφο σκαλιστό μονόλιθο και περίπου 40 παρεκκλήσια μέσα και γύρω απ’ αυτήν, τα περισσότερα δε ήσαν ιδιωτικά. Στον κεντρικό ναό των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης, που διατηρείται μέχρι σήμερα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, τα τελευταία χρόνια τελεί λειτουργία, σχεδόν κάθε χρόνο.

Πηγή ευημερίας για τη Σινασό ήταν το εμπόριο. Οι Σινασίτες διέπρεπαν στην Κωνσταντινούπολη ως έμποροι ναυτιλιακών ειδών, αλιπάστων και κυρίως μαύρου χαβιαριού, του οποίου είχαν αποκλειστικά το διαμετακομιστικό εμπόριο από τη Ρωσία την Ευρώπη και για το οποίο είχαν συστήσει ειδική Συντεχνία με δικό της Καταστατικό, ήδη από το 18ο αιώνα.

Η ελληνική εκπαίδευση και οι επαφές με την κοσμοπολίτικη Πόλη είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του βιοτικού επιπέδου των Σινασιτών και τη βελτίωση των δεσμών με την ιδιαίτερή τους πατρίδα. Η νοσταλγία, η αγάπη για το χωριό και η ευημερία των Σινασιτών, δημιούργησαν τα περίφημα αρχοντικά της Σινασού, τα οποία είχαν πλούσιο εσωτερικό και εξωτερικό διάκοσμο, με σκαλιστά φορούσια, μαιάνδρους, τοιχογραφίες κλπ.

'Ενα τμήμα των σπιτιών ήταν σκαλισμένο στον μαλακό βράχο και το υπόλοιπο ήταν κτιστό. Από αυτά, 95 έχουν κριθεί διατηρητέα από το τουρκικό κράτος, ενώ ολόκληρος ο οικισμός χαρακτηρίσθηκε διατηρητέος από την UNESCO πριν από λίγα χρόνια. Τα κτήρια που έχουν διασωθεί αλλά ακόμη κι αυτά που είναι ερειπωμένα μαρτυρούν τον πολιτισμό των κατοίκων της. Τα τελευταία χρόνια πολλά από τ' αρχοντικά αυτά μετατρέπονται σε πανσιόν. Οι Σινασίτες είχαν ελληνικότατα δημοτικά τραγούδια, μερικά από τα οποία ήταν ακριτικά καθώς η Καππαδοκία θεωρείται η κατ’ εξοχήν περιοχή του Διγενή Ακρίτα.

Πολλά τραγούδια τους, οι Σινασίτισσες τα χόρευαν με τους κλειστούς κυκλικούς χορούς (που πιθανόν να προέρχονταν από τους Κύκλιους χορούς των αρχαίων Ελλήνων), με τραγούδια που τα περισσότερα προέρχονταν από διάφορες άλλες περιοχές του Ελληνισμού, αλλά στη Σινασό τους είχαν δώσει πιο βυζαντινότροπες μελωδίες. Οι γυναίκες χόρευαν επίσης, τον μοναδικό αντικρυστό ΄Ισο. Οι άνδρες, χόρευαν τον παγκαππαδοκικό Κόνιαλι (τον χορό των κουταλιών), και τέλος, μόνο οι σινασίτες, στα βάθη της Ανατολής, χόρευαν τον πανελλήνιο Συρτό. Οι δε γυναικείες παραδοσιακές φορεσιές της Σινασού ήσαν καταπληκτικά δείγματα Μικρασιατικής λαϊκής φορεσιάς, μεταξωτές, ασημοκέντητες και χρυσοκέντητες.

Στη συνέχεια ο δρόμος μας έφερε στη Καισάρεια στους πρόποδες του όρους Αργαίου, πατρίδα του επισκόπου Μεγάλου Βασιλείου. Επισκεφτήκαμε την γύρω περιοχή και το χωριό Μουταλάσκη φημισμένο για την παραγωγή του τζεχριού. Στην Καισαρεία μέχρι το 1922 έμεναν πολλοί Έλληνες, περίπου 75.000. Στη βυζαντινή εποχή ήταν θρησκευτικό κέντρο και φημισμένη μητρόπολη, με τα τείχη του Ιουστινιανού φτιαγμένα από μαύρη ηφαιστειακή πέτρα του 6ου αιώνα. Επισκεφτήκαμε την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Καπουτσή) στη περιοχή Ταλάς- Μουταλάσκη που σήμερα λειτουργεί ως τζαμί. Στη συνέχεια στην άκρη της πόλης της Καισάρειας μας επετράπη να επισκεφτούμε την εκκλησία του Μεγάλου Βασιλείου που και αυτή λειτουργεί ως τζαμί. Θαυμάσαμε τη μεγαλοπρέπεια του ναού με τους αρχαίους κίονες να δεσπόζουν και να στηρίζουν το κτίσμα.

Η περιοχή της Καισάρειας θεωρείται ότι είναι η περιοχή με την ισχυρότερη ελληνική παρουσία σε ολόκληρη την Καππαδοκία. Τα περισσότερα από τα χωριά που είχαν έντονο ελληνικό στοιχείο βρίσκονται σε σχετικά μικρή απόσταση από την πόλη και όλα είχαν μεικτό πληθυσμό Ελλήνων, Αρμενίων και Τούρκων : Talas –Moυταλάσκι, Endruluk – Ανδρονίκι, Zinzindere- Φλαβιανά, Resandiye- Στρέφανα. Το Talas –Moυταλάσκι είχε ανθηρή ελληνική κοινότητα, ενώ ήταν τόπος καταγωγής του Αγίου Σάββα. Εδώ υπάρχει ένας τρωγλοδυτικός οικισμός, αλλά και η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Καπουσή) που σήμερα λειτουργεί ως τζαμί. Στο Endruluk – Ανδρονίκι υπάρχει ένας επιβλητικός αλλά ημιερειπωμένος ναός του Αγίου Ανδρόνικου και στο Resandiye- Στρέφανα υπάρχει ναός της Θεοτόκου. Το Zinzindere- Φλαβιανά ήταν το σημαντικότερο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής με τη σπουδαία μονή του Τιμίου Προδρόμου να θεωρείται η συνέχεια της μονής Φλαβιανών στην οποία ασκήτεψε ο Άγιος Σάββας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει ένας θρύλος ότι στο μεγάλο τζαμί της πόλης βρίσκονται τα λείψανα του Μεγάλου Βασιλείου. Στο μουσείο της πόλης υπάρχουν επιτύμβιες στήλες στα ελληνικά και στα καραμανλήδικα (τουρκικά με ελληνικούς χαρακτήρες), όπως επίσης και μια σαρκοφάγος με ανάγλυφες παραστάσεις των άθλων του Ηρακλή. Σήμερα η Καισάρεια έχει εξελιχθεί σε εμποροβιομηχανικό κέντρο με παράλληλη ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας ,αποτελεί κέντρο διανομής γεωργικών προϊόντων, ενώ είναι έδρα κλωστοϋφαντουργιών (περίφημα είναι τα μάλλινα και τα μεταξωτά χαλιά της), βιομηχανιών τροφίμων, μηχανημάτων, κατεργασίας δερμάτων και τσιμέντου".

Δείτε φωτογραφίες από την εκδρομή της Ένωσης Μικρασιατών Σάμου στην Καππαδοκία!